Figen Füsun Pehlivan, Hayata Dair

Evrenseli yakalayan dünya çapındaki haklı ünüyle, büyük bir sanatçıdır Aytmatov. Kendi ulusunu, kendi geleneklerini, kültürünü tanıtarak , kendi özüne sahip çıkmanın erdemini bütün dünya halklarıyla samimi bir dille paylaşmıştır.

Aytmatov'un mitolojiye , efsanelere, destanlara ve masallara olan ilgisi yazarlığını beslemiştir.

1946’da Kazakistan’ın Cambul şehrinde veteriner teknik okuluna giden yazar bu okul bitince 1948’de Kırgızistan tarım enstitüsüne devam eder. 1953’de buradan veteriner olarak mezun olur.

Aytmatovun ilk eseri, 1952 yılında Pravda Gazetesi’nde yayımlanan Gazeteci Cyuda’dır. Bu hikayeyi 1957 yılında yayımlanan 'yüzyüze' takip eder. 1956-58 yılları arasında Moskova’da Gorki Edebiyat Enstitüsü’ne devam eden yazarın Cemile adlı hikayesi 1958 yılında Novy Mir (yeni dünya)
dergisinde yayımlanır.

Dünyanın En Güzel Aşk Hikayesi: Cemile

"Cemile" Fransız şair Louis Aragon tarafından Fransızca’ya tercüme edililir ve Avrupa’da yayımlanır.

Aragon Cemile hikayesi için “dünyanın en güzel aşk hikayesi” ifadesini kullanır.

CEMİLE

Aytmatov, ikinci dünya savaşı yıllarında geçen bu hikayede, Cemile adlı evli genç bir kadının yaşadığı aşkı, kayınbiraderinin dilinden anlatır. Cemile kocası Sadık’la yeni evlenmiş, düğünün ardından Sadık askere gitmiştir. Cemile güzel, canlı ve hareketli bir kadındır. Köyün bütün delikanlıları Cemile’ye hayrandır. Yengesinde anlayamadığı bir farklılık sezen Seyit, onu tanımaya, ona daha yakın olmaya çalışır. Köy idaresinden gelen biri, Seyit’in annesine köyde çalışacak erkek kalmadığını, yapılacak bir çok işlerin olduğunu, bu yüzden de Cemile ve Seyit’e arabalardan birini verip, onları istasyona malzeme taşımaya tayin edeceklerini söyleyerek bunun için izin ister. İlk zamanlar ayak sürüyen bu kadın, daha sonra buna izin verir. Bu hadise yengesiyle bir şeyler paylaşmak isteyen Seyit için bulunmaz fırsat olur. Yanlarına üçüncü eleman olarak, Danyar adında, savaştan sakat dönmüş, oldukça içine kapanık biri verilir. Bu bitmeyen erzak taşımaları, onları güzel sabahlarda yük taşırken, yorgun akşamlarda boş arabayla dönerken, çalışırken, dinlenirken “birlikte” kılar. Bu birliktelik Cemile ile Danyar arasında bir yakınlaşmaya, bir gönül birliğine gider. Danyar akşamları dönüş yolunda türkü söyler, Seyit ise, türküleri dinlerken hayallere dalan Cemile'yi ve yanık sesli Danyar’ı seyreder. Olaylar gelişir, Cemile ile Danyar birlikte memleketlerini terk etmeye karar verirler. Onları giderlerken yalnız Seyit görür.

“Akşam üzeriydi, birden yanyana giden iki insan gördüm. Bunların çay geçidinden geçtikleri besbelliydi. Aa! Cemile ve Danyar idi bunlar! İşte vadide, fundalar arasında bir patikadan gidiyorlardı. Onları gözlerimle takip ediyor ve ne yapacağımı bilemiyordum. Arkalarından seslensem? Ama dilim damağıma yapışmıştı. Güneşin sarı kızıl ışınları, dağlar boyunca hızlı hızlı akan alaca bulutların üzerinden kayıp kayboluyor ve hava birden kararıyordu. Danyar ve Cemile hiç arkalarına bakmadan, demiryolu kavşağına gidiyorlardı. Başları fundaların arasında iki defa daha göründü, sallandı ve sonra kayboldular..”

Aytmatov 1963'te Lenin Ödülü'nü alır.

Gün Uzar Yüzyıl Olur

"Gün Uzar Yüzyıl Olur" romanı da yazarın unutulmayanları arasında yer alır.

Ben enderen rastlarım belki siz de tanık olmuşsunuzdur; hani iki insanla tanışırsınız ve  akrabasınız herhalde dersiniz, onlar da size "hayır" der "hayır biz 30 yıllık dostuz".  Böyle bir olaya şahit olduğumda inanın çok sevinir, mutlu olurum. İnsanların neredeyse bir ömür dost kalmaları, birbirlerine yaslanıp rahat etmeleri, birbirlerini taşımaları, birbirinin iyi haline sevinip, kederlerini paylaşmaları.

İşte Aytmatov'un romanda da Boranlı Yedigey ve Kazangap arasında İkinci Dünya Savaşı yıllarından başlayıp hem iş hayatında (çalıştıkları istasyonda) hem de özel hayatlarında devam eden, büyük bir dostluğun hikayesi var. Kitapta, Kazangap'ın ölümü ve vasiyeti dostu Yedigey'i anılarıyla yüzyüze getirir ve Yedigey bir ömrü bir güne sığdırır, geçmişi hatırlar.

Ataların Mezarı Bir Uzay Üssüne Dönüştürülürse?

İnsan hakkı diyoruz ya hani, bence buna hürmet edilmeli. Her insan son yolculuğuna istediği şekilde uğurlanmalı. Kitapta Kazangap'ın isteği öldükten sonra 30 km lik yoldaki Nayman soyunun ölülerini gömdükleri, atalardan kalma Ana-Beyit gömütlüğüne gömülmektir. Ancak bunun gerçekleşmesinin önünde ne yazık ki çok büyük bir engel vardır. Cenaze konvoyu önünde giden Yedigey mezarlığın, askeriyeye ait bir uzay üssü haline geldiğini görecektir. Romanda Stalin döneminin diktatörlüğüne de ince bir eleştiri vardır.

Cemile'den Selvi Boylum Al Yazmalım'a

İyiliğin Zaferine İnanan Yazar

Cengiz Aytmatov ve eserleri Dünyaca ünlü yazar ve devlet adamı Cengiz Aytmatov'un eserleri 150'nin üzerinde dile çevrildi. Aytmatov'un eserleri arasında Zorlu Geçit (1956), Yüzyüze (1957), Cemile (1958), İlk Öğretmenim (1962), Dağlar ve Steplerden Masallar (1963), Elveda, Gülsarı (1966), Beyaz Gemi, Selvi Boylum Al Yazmalım (1970), Fuji Dağının Tepesi (1973), Gün Olur Asra Bedel (1980), Darağacı - Dişi Kurdun Rüyaları (1988), Toprak Ana, Cengiz Han'a Küsen Bulut, Çocukluğum, Kırmızı Elma ve Rusya ve Kırgızistan'da pek çok ödül alan Dağlar Devrildiğinde-Ebedi Nişanlı bulunmaktadır.

Devlet Adamı Kişiliği; Sovyetler Birliği'nin dağılması ve Kırgızistan'ın bağımsızlığına kavuşmasından sonra, edebi çalışmalarının yanı sıra ülkesini Lüksemburg, Belçika ve Hollanda'da büyükelçi olarak temsil eden Aytmatov, AB, NATO, UNESCO ve Benelüks ülkelerinin Kırgız delegeliğini de üstlendi. Kırgız yetkilileri, 80. doğum günü dolayısıyla 2008 yılını Aytmatov yılı ilan etmişti. Eşi hayatta olan Aytmatov'un 3 oğlu ve bir kızı bulunuyor. 1928'de Kırgızistan'da doğan Aytmatov 10 Haziran 2008'de aramızdan ayrıldı.

Kazı! Altından İnsan Çıkacak...

Bizim için Aytmatov'un, diğer dünya yazarlarından daha ayrı bir yeri ve önemi vardır... Çünkü Aytmatov'un eserlerinde, bizim insanımızın saf, temiz bozulmamış sıcaklığını Anadolu insanının içten duygusallığını bulabilirsiniz.

Aslında Aytmatov, güzel insanların en insani duygularının şifrelerini çözümlüyordu. O şifrelerde biz de vardık (biz de kendimizi bulabiliyorduk). Biraz kazısak hepimizden bir Cemile, bir "Selvi Boylum Al yazmalım" çıkartabilirdik.

Aytmatov'un dili çok sadedir. Onun romanlarını en iyi dostumuz bilip akıcı bir şekilde okuyabilirsiniz.

 

İnsan Tornadan Çıkan Tek Tip Bir Emtia Değildir

Yazarın "Gün Uzar Yüzyıl Olur" romanının önsözünden bir bölüm.

"İnsanlar birbirlerine katlanabilirler, fakat her biri insan kalarak, insan olma özelliklerini koruyarak. İnsanlığın aynı tarzda düşünmeleri istenmemelidir.İnsanı kişiliğinden , bireyselliğinden yoksun bırakma isteği, çabası eski çağlardan günümüze dek buyurucu, sömürgen, egemenlikçi güçlerin amaçları arasında yer almıştır."

Eserleri ve fikir dünyamıza kattığı tüm zenginlikleriyle her zaman aramızda yaşayacak, Cengiz Aytmatov'a derin saygılarımla.