Kütahya’nın yöresel kıyafetleri

Yöresel kıyafetler şimdiye kadar ele aldığımız el sanatları ve geri dönüşüm konularından farklı bir konu. Ancak geçen hafta memleketim Kütahya’ya gittiğimde siz Grafik Saati okurlarıyla bu güzel kültürü paylaşmakta geç kaldığımı düşündüm.

Annem el sanatları öğretmeni olduğu için , bu kıyafetleri atölyede işlemeleri yapılırken ve dikilirken görme şansına eriştim. Çocukken en büyük hayalim annemin öğrencileri olan ablalarım gibi bu kıyafetleri bir defilede giymekti. Yıl içerisinde işlenen tüm kıyafetler; sene sonundaki serginin başlangıcında, Kütahya’ya bir devlet büyüğü geldiğinde ya da yazın en önemli etkinliği olan Kütahya Fuarı’nın açılışında defileler ile sunulurdu.

Ve elbette boyum posum bu kıyafetleri taşıyabilecek hale geldiğinde , ben de muradıma ererek bir çok defilede podyuma çıkıp yöremizin bu güzel kıyafetlerini taşıdım. Ama hiç resmim yok maalesef, annem defileyi yönetme telaşında olduğu için muhtemelen kimse resmimi çekmeyi akıl etmemiş. Yıllar geçince anladım o yıllara ait bir fotoğrafım olmasını ne kadar istediğimi.

Neyse gelelim güzel mi güzel Kütahya Yöresel Kıyafetlerine...

Genellikle iki temel tarzla karşımıza çıkarlar : Üçetek ve cepken-şalvar.

Üçetek; İç Gömleği, Çatkılı Şalvar, Eğrimli Şalvar, Tefebaşı Üçetek, Süpürgeli Üçetek, Kavuklu Üçetek, Gelinlik, Üçetekler, Gelin Kıyafeti, Kına Gecesi...

Osmanlı kıyafetlerindeki kaftanı andırır, içerisine iç gömleği ve çatal şalvar denilen içlik giyilir.Genellikle iç gömleği ve çatal şalvarın rengi üç etekle aynı renk olur.

Kütahya yöresinde en çok Tefebaşı Üçetek (genellikle kırmızı ve bazen mavi) , Süpürgeli Üçetek (genellikle kırmızı) , Aynalı Pullu Üçetek (genellikle kırmızı, aynalı denilen kısımları mavi yada yeşil) ve Kavuklu Üçetek (genellikle kırmızı ve bazen mavi, modern tarzda pembe)kıyafetleri gelin kıyafeti yani gelinlik olarak kullanılır. Kütahya kültüründe eskiden direkt olarak gelinlik olan bu kıyafetler beyaz gelinliğin yaygınlaşması ile gelinin kına gecesindeki gelinliği olarak yaşamaya devam etmiştir. Kına gecesinde geline kına yakılırken ,gelinin üzerinde bu kıyafet olur. Ancak en yaygın kullanılan model Kırmızı Tefebaşı Üçetek’tir.

Üçetekler gelin kıyafeti olduğu için aksesuar olarak kırmızı duvaklı , ön kısmı elmas ve değerli taşlarla bezeli feslerle tamamlanır. Eski kültürde gelinin duvak fesinin önündeki elmas ve değerli taşlar aile eşrafının akraba , dost ve tanıdıklarından gelir, düğün gecesi gelini süslemede kullanılır; daha sonra başka bir gelini süslemede kullanılmak üzere sahiplerine iade edilerek saklanırmış. Şimdiki zamanda genelde imitasyon süslemeler kullanılmakta, eski imecelerin kalmaması üzücü elbette. Cepken-Şalvar; cepkenler kısa yakasız ceketlerdir, şalvarlar ise metrelerce kumaştan yapılmış belindeki bağın büzülüp bağlanması ile bele sabitlenen oldukça büyük kıyafetlerdir. Bunlarında içine şalvarın ve cepkenin rengine uygun yada zıt renkli iç gömleği giyilir.

Kütahya yöresinde en çok Tefebaşı Şalvar, Süpürgeli Şalvar, Aynalı Pullu Şalvar, Eğrimli Şalvar, Dizi Bağlı Şalvar ve Çatkılı Şalvar modelleri görülür. Eğrimli , Dizi Bağlı ve Çatkılı kadife kumaşa işlenir ve gelinin yengeleri ve eltileri tarafından giyilir. Kına yakılırken gelinin iki yanına bu kıyafetleri giyen yengeler ve eltiler sıralanırlar.

Cepken-şalvar modellerinde aksesuar olarak iğne oyası geçirilmiş daneler (yemeniler) kullanılır. Her iğne oyası modelinin bir adı ve hikayesi vardır. İpekten eğrilmiş özel iplerle , iğne ile dokunan bu oyalarında Kütahya kültüründe önemli bir yeri vardır.

Bu anlattığımız yöresel kıyafetler Kütahya’nın ilçelerinde pek görülmez. Bizim Kütahya’nın içi dediğimiz Merkez ilçenin yerlilerine has bir kültürün ürünleridir. Kıyafet modelleri isimlerini işlemenin deseninden alırlar. Mesela benim gibi bilenler; resme bakıp “ İlk resimdeki kıyafet Aynalı Pullu Şalvar, ikinci resimdeki Üçetek bir Kavuklu .“ demekte zorluk çekmezler.

Benim bu kıyafetlerle ilgili bildiklerim bu kadar, ancak bu kıyafetlerin hakkında tezler yazıldığını biliyorum. Şehirlerimize ait kültürler incelendiğinde gerçekten muazzam bir birikim ortaya çıkıyor. Biz sadece bir kısmını görüyor yada biliyoruz. Ama en azından ben bildiğim kadarını sizlerle paylaşmış oldum.

Süpürgeli üçetek